กิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับมัสยิด

กิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับมัสยิด

ศาสนาอิสลามได้ให้ความสำคัญกับกิจกรรมทางศาสนาควบคู่ไปกับการดำเนินชีวิตประจำวันในสังคม ลักษณะการดำเนินชีวิตของมุสลิมจึงครอบคลุมแง่มุมต่างๆ โดยมีมัสยิดเป็นศูนย์กลาง เมื่อถึงเวลาละหมาด ผู้ที่อยู่บริเวณมัสยิดภายในรัศมีของพื้นที่ที่ได้ยินเสียงอะซาน (เสียงเชิญชวนให้ละหมาด) ต้องยุติการดำเนินกิจกรรมทุกอย่าง และมาละหมาดร่วมกันที่มัสยิด กิจกรรมที่เกิดขึ้นในมัสยิดในสมัยแรกจึงมีทั้งการปฏิบัติศาสนกิจ รวมทั้งการดำเนินงาน ในด้านสังคม และการเมือง โดยเฉพาะอย่างยิ่ง การปฏิบัติตนของท่านศาสดามุฮัมมัด (ซ.ล.) ที่มัสยิดอัลนะบะวีย์ ณ นครมะดีนะฮ์ ได้เป็นแบบอย่างในการดำเนินกิจกรรมต่างๆ ตามหลักการของศาสนา ต่อมามัสยิดต่างๆ ได้นำไปปรับใช้ให้เข้ากับยุคสมัย และความต้องการของแต่ละท้องที่ โดยมีกิจกรรมสำคัญดังนี้

กิจกรรมทางศาสนา

การปฏิบัติศาสนกิจเพื่อแสดงความภักดีต่อพระเจ้าเป็นกิจกรรมที่มีบทบาทสำคัญสูงสุดในมัสยิด ได้แก่ การรำลึกถึงพระเจ้า การอ่านคัมภีร์อัลกุรอาน และที่สำคัญคือ การละหมาด ซึ่งมีทั้งการละหมาดประจำวัน ๕ เวลา (ฟัรดู) และการละหมาดตามแบบอย่างของท่านศาสดา (ซุนนะฮ์) ในโอกาสต่างๆ ในบันทึกอัลหะดีษได้กล่าวถึง ความประเสริฐของการสร้างมัสยิด และการปฏิบัติศาสนกิจร่วมกันในมัสยิด เป็นการสนับสนุนให้มุสลิมมาร่วมกันทำกิจกรรมต่างๆ ในมัสยิด เพื่อความสามัคคี และเพื่อผลบุญที่จะได้รับเป็นพิเศษ

มัสยิดมักเชื่อมโยงกิจกรรมทางศาสนาเข้ากับกิจกรรมของชุมชนได้โดยสะดวก และรองรับกิจกรรมที่หลากหลาย อย่างไรก็ตาม จะถือปฏิบัติกันอย่างเคร่งครัดในชุมชนมุสลิมว่า ไม่ว่าผู้ใดกำลังดำเนินกิจกรรมใดๆ อยู่ก็ตาม จะต้องยุติกิจกรรมดังกล่าวลง เมื่อถึงเวลาที่ทุกคนต้องละหมาดร่วมกัน

กิจกรรมทางการศึกษา

ในอดีต บรรดามัสยิดต่างๆ โดยเฉพาะมัสยิดอัลนะบะวีย์ ได้มีบทบาทสำคัญในการช่วยเผยแพร่ และพัฒนาการศึกษา ของศาสนาอิสลาม เป็นอย่างมาก ในสมัยของท่านศาสดามุฮัมมัด (ซ.ล.) ได้ใช้มัสยิดในการอบรมและสั่งสอนสาวก มัสยิดจึงเป็นศูนย์กลางการเรียนรู้ที่สำคัญ มหาวิทยาลัยที่สำคัญ เช่น มหาวิทยาลัยอัลอัซฮัร ในประเทศอียิปต์ มีรากฐานมาจากการศึกษาในมัสยิด ปัจจุบัน มีการแยกอาคารการศึกษาออกจากมัสยิดเป็นสัดเป็นส่วน ตามความต้องการที่เพิ่มขึ้น

กิจกรรมทางสังคม

บทบาทสำคัญอย่างหนึ่งของมัสยิดที่มีมาแต่อดีต ได้แก่ การเป็นศูนย์กลางกิจกรรมของชุมชน ซึ่งอาจอยู่ในรูปของมูลนิธิ ศูนย์พยาบาล ศูนย์ฝึกวิชาชีพ สถานที่ต้อนรับคณะผู้แทน และที่สำคัญเป็นศูนย์เผยแพร่ข้อมูลข่าวสารที่เป็นประโยชน์ในแนวทางของศาสนา ในสมัยของท่านศาสดามุฮัมมัด (ซ.ล.) บางมัสยิดจะจัดพื้นที่ไว้สำหรับเป็นที่พักของผู้เดินทาง โดยมีสิ่งอำนวยความสะดวกต่างๆ ตามความเหมาะสม เช่น น้ำดื่ม น้ำใช้ ที่พัก

กิจกรรมทางด้านการปกครอง

ตามที่กล่าวมาแล้วว่า มัสยิดมีบทบาทสำคัญในชุมชน บทบาทที่สำคัญอีกอย่างหนึ่ง คือ การเป็นศูนย์ประชุมของชุมชน โดยเฉพาะสถานการณ์สำคัญๆ เช่น การประชุมเกี่ยวกับแนวทางการปกครอง หรือการประชุมเนื่องในภาวะสงคราม ซึ่งในสมัยของท่านศาสดามุฮัมมัด (ซ.ล.) ได้ใช้มัสยิดในการชุมนุมในเรื่องสำคัญต่างๆ โดยทุกคนมีส่วนร่วม ซึ่งได้กลายเป็นแบบอย่างในการปฏิบัติ สำหรับการใช้มัสยิดในเวลาต่อมา

ในชุมชนมุสลิมต่างๆ จะใช้มัสยิดเสมือนศาลยุติธรรม โดยมี “กอดี” หรือผู้พิพากษา เป็นผู้ตัดสินคดี พิพากษาความขัดแย้งต่างๆ ที่เกิดขึ้น ซึ่งกอดีต้องเป็นผู้ที่เข้าใจพื้นฐานความเป็นอยู่ของสัปปุรุษ (สมาชิกในชุมชนนั้นๆ) เป็นอย่างดี จึงสามารถตัดสิน โดยพิจารณาประเด็นต่างๆ ได้อย่างครอบคลุม มากกว่าจะตีความจากตัวบทกฎหมายแต่เพียงอย่างเดียว

กิจกรรมทางด้านเศรษฐกิจ

แม้ไม่มีบทบัญญัติทางศาสนาที่สนับสนุนให้ใช้มัสยิดสำหรับทำการค้าขาย แต่ในทางปฏิบัติ มัสยิดเป็นศูนย์กลางในการปรึกษาหารือ เกี่ยวกับการประกอบวิชาชีพ ยิ่งไปกว่านั้น ท่านศาสดา มุฮัมมัด (ซ.ล.) ได้ใช้มัสยิดในการรวบรวม และแจกจ่ายซะกาต ตลอดจนดำเนินการในเรื่องของกองทุนในลักษณะต่างๆ ซึ่งเป็นการช่วยเหลือเศรษฐกิจของชุมชนที่สำคัญ

หากพิจารณาจากลักษณะของกิจกรรมอันหลากหลายที่เกิดขึ้นที่มัสยิดแล้ว จะเห็นได้ว่า ในอดีตนั้น มัสยิดไม่ได้เป็นเพียงสถานที่ สำหรับละหมาดเท่านั้น แต่เป็นที่ชุมนุม ศาล ที่ว่าการที่ทำกิจกรรมของชุมชน และที่พักผู้เดินทาง ฯลฯ พื้นที่ภายในมัสยิดจึงรองรับกิจกรรมสำคัญต่างๆ ที่สัมพันธ์กัน มัสยิดจึงเป็นศูนย์กลางของชุมชน และเป็นสถานที่ที่สร้างจิตสำนึก และความสัมพันธ์ที่ดีระหว่างกันในชุมชน ชุมชนแต่ละแห่งจึงมักมีมัสยิด และบ้านของอิหม่ามเป็นศูนย์กลาง ของการทำกิจกรรมต่างๆ รายล้อมด้วยโรงเรียน ตลาด ร้านค้า และมีย่านที่อยู่อาศัยอยู่โดยรอบ โดยมีกลุ่มคนที่มีความเกี่ยวข้อง เช่น แพทย์ นักธุรกิจ ครู เป็นส่วนสำคัญในการพัฒนาชุมชน